Skansen Wsi Pogórzańskiej im. prof. Romana Reinfussa Oddział Muzeum Dwory Karwacjanów i Gładyszów
Year:
2017
Category:
Category VI. Honorable mention to institutions and nongovernmental organizations deserved in the field of safeguarding and popularization of folk culture
Field of activity:
Scientific activity, popularization, promoting
Region:
Szymbark, pow. gorlicki, woj. małopolskie
Dobrzyńsko-Kujawskie Towarzystwo Kulturalne zostało powołane w 1976 roku. Od 2006 roku posiada status organizacji pożytku publicznego. Działalność kulturalną we Włocławku i w regionie Towarzystwo prowadzi 41 lat. Główne cele statutowe DKTK to: popularyzacja dorobku kultury regionalnej, promocja talentów artystycznych w zakresie plastyki i literatury, edukacja regionalna i kulturalna, podejmowanie inicjatyw na rzecz ochrony dóbr kultury i tradycji regionalnych.
Do najważniejszych inicjatyw i przedsięwzięć DKTK należą: 15- letnia współpraca (1977-1992) z Teatrem Powszechnym z Warszawy (Dni Teatru Powszechnego we Włocławku, spotkania, wystawy, wyjazdy na spektakle); działalność wydawnicza rozpoczęta w 1977 roku, w tym 70 książek o tematyce regionalnej (popularyzacja tradycji regionalnych, kulturalnych i historycznych miasta Włocławek i regionu Kujawy, promocja talentów literackich), wśród nich jest cykl 12 książek „Wychowanie regionalne dzieci i młodzieży” poświęcony tradycyjnej kujawskiej kulturze ludowej, który wzbudził szerokie zainteresowanie na Kujawach oraz w innych regionach kraju (dorobek wydawniczy DKTK jest wysoko oceniany za profesjonalizm i wartości regionalne, a jedna z książek popularnonaukowych została książką roku 2011 w konkursie ogólnopolskim, DKTK jest też wydawcą szeregu publikacji okolicznościowych i ponad 300. katalogów wystaw w galerii „dk” prowadzonej przez Towarzystwo w Czarnym Spichrzu); organizacja 12. edycji ogólnopolskiego konkursu literackiego im. E. Stachury (1981-1993), opieka nad Klubem Literackim „Kujawy” (warsztaty, turnieje jednego wiersza, mityngi literackie, spotkania autorskie, tomiki poetyckie, promocja twórczości); organizacja 24 edycji konkursu plastycznego dla profesjonalistów „Włocławskie impresje”, 4 edycje konkursu „Obraz roku” i 4 konkursów tematycznych, ponad 300 wystaw w galerii „dk” promujących twórców z regionu, współorganizacja ogólnopolskich konkursów „Prowincja”, 11 - letnia opieka nad Klubem Plastyka Nieprofesjonalnego (15 plenerów, warsztaty, konkursy, wystawy, stypendia, nagrody); od 2007 roku. organizacja dorocznego „Wakacyjnego Festiwalu Teatrów Dziecięcych zza Granicy” z udziałem zespołów polonijnych z Litwy, Białorusi, Ukrainy, Republiki Czeskiej.
Bardzo istotne miejsce w działaniach DKTK na rzecz regionu odgrywała zawsze popularyzacja dorobku tradycyjnej kultury ludowej, a tym samym udział w rozwoju tożsamości regionalnej mieszkańców Kujaw. Już w 1977 roku Towarzystwo włączyło się aktywnie do współpracy w tym zakresie z placówkami i instytucjami kultury w województwie włocławskim, z czasem realizując własne inicjatywy w tym zakresie. Organizowało konkursy popularyzujące unikatową sztukę sypania wzorów piaskiem przez twórczynie ludowe, brało udział w organizacji przeglądów zespołów folklorystycznych i ludowych kapel weselnych, w konkursach „Kuchnia kujawska”. Przez wiele lat było jednym ze współorganizatorów dorocznego „Festiwalu Folkloru Kujaw” w Ciechocinku, wspierało finansowo filmy, realizowane przez Amatorski Klub Filmowy „Lumen”, poświęcone twórcom ludowym. W latach 1980-1988 działała przy Towarzystwie komisja stypendialna fundująca stypendia twórcom ludowym (współfinansowana przez Wydział Kultury UW i Muzeum Ziemi Kujawskiej i Dobrzyńskiej). DKTK brało czynny udział w powołaniu we Włocławku oddziału Stowarzyszenia Twórców Ludowych (1981). W Czarnym Spichrzu odbyło się szereg spotkań z twórcami ludowymi (głównie dla młodzieży szkolnej); w galerii „dk” prowadzonej przez Towarzystwo odbyło się 5 wystaw kujawskiej twórczości ludowej i wystawa tkaniny dwuosnowowej ze zbiorów Muzeum Okręgowego w Białymstoku, wystawa jubileuszowa „Sztuki kujawskiej” - działania organizowane były samodzielnie lub we współpracy z włocławskim Muzeum. Przez wiele lat DKTK udzielało dotacji swym oddziałom z przeznaczeniem na działalność kapeli ludowej „Spod Kowala” i zespołu folklorystycznego „Kujawy” z Radziejowa; występowało też wielokrotnie z wnioskami o przyznanie nagród najaktywniejszym twórcom ludowym. Towarzystwo ma też duży udział w popularyzacji literatury ludowej; oprócz spotkań autorskich z kujawskimi poetami w szkołach, placówkach kulturalnych i instytucjach, cyklu odczytów „Kujawy w literaturze” organizowanych w regionie, z inicjatywy i środków DKTK wydane zostały 3 tomiki poetyckie, w tym zbiór wierszy „Z dnia wczorajszego” autorstwa znanego poety ludowego z Pilichowa Franciszka Bacińskiego oraz tegoż autora „Wesele na Kujawach” (we współpracy z Towarzystwem Miłośników Kujaw w Radziejowie), „Folklor Kujaw Wschodnich” Leona Stankiewicza i Włodzimierza Tomaszewskiego. Wydane przez DKTK 4 antologie poezji twórców z regionu zawierają też wybrane utwory ludowych poetów.
Ukoronowaniem działalności popularyzatorskiej w zakresie kultury ludowej jest cykl wydawniczy „Wychowanie regionalne dzieci i młodzieży” zainicjowany w 2001 r. i zrealizowany przez DKTK w latach (2001-2013). Składa się z 12. samoistnych publikacji, bogato ilustrowanych, wieloaspektowo podejmujących zagadnienia, które w przeszłości ukształtowały tożsamość kulturową Kujaw jako odrębnego regionu etnograficznego. Ich popularnonaukowe opracowanie powierzono specjalistom: etnografom, naukowcom i pedagogom – znawcom folkloru Kujaw. Każda z książek poświęcona jest innej dziedzinie tradycyjnej kujawskiej kultury ludowej, tj. zwyczajom i obrzędom dorocznym, strojom, pożywieniu, sztuce ludowej, zdobnictwu i rękodziełu, gwarze, budownictwu ludowemu i elementom kulturowego krajobrazu, folklorowi tanecznemu, tańcom i pieśniom ludowym, zabawom wiejskich dzieci, a na koniec wydane zostały obrzędy i zwyczaje ludowe w scenariuszach widowisk scenicznych i plenerowych.
Od początku cykl wydawniczy spotkał się z doskonałym społecznym odbiorem, wyczerpujące się szybko nakłady poszczególnych jego edycji były nawet wznawiane. Odbiorcami publikacji, poza szkołami, były działające w regionie różnorodne instytucje kultury, zespoły folklorystyczne, stowarzyszenia w regionie i poza nim.
Wartość wydawniczego cyklu podnosi zespół autorów, przedstawicieli świata nauki, muzealników włocławskich i pedagogów – doskonałych znawców folkloru Kujaw: Prof. dr Adam Wróbel – wykładowca akademicki, regionalista i znawca gwary kujawskiej, prezes Towarzystwa Miłośników Ziemi Dobrzyńskiej w Lipnie (autor tomu „Bo óny korzyniamy w zimi sum głymboko. Gwara kujawska” 2006 r.); Jadwiga Kurant – pedagog, folklorysta, choreograf, laureatka Nagrody im. Oskara Kolberga w 2013 r. („Folklor taneczny Kujaw. Taniec ludowy”, 2006 r., „Radosne dzieciństwo. Gry i zabawy kujawskich dzieci”, 2008 r., „Obrzędy i zwyczaje ludowe na Kujawach. Widowiska sceniczne i plenerowe”, 2013 r.); dr Piotr Bokota – historyk, wykładowca, pedagog, pracownik Muzeum Ziemi Kujawskiej i Dobrzyńskiej we Włocławku, („Symbole miasta Włocławka”, 2001 r.); Dorota Kalinowska – etnograf, od 1985 r. pracownik MZKiD. Członek Rady Naukowej w ZG STL w Lublinie („Strój ludowy na Kujawach”, 2002 r., „Pożywienie na Kujawach”, 2002 r., „Sztuka ludowa na Kujawach”, cz. II „Rękodzieło ludowe”, 2004 r.); Elżbieta Kraszewska-Sikorska – etnograf, od 1991 r. pracownik MZKiD, od 1997 r. kierownik Oddziału MZKiD Kujawsko-Dobrzyńskiego Parku Etnograficznego w Kłóbce („Tradycyjna wieś na Kujawach”, cz. I, „W domu i w zagrodzie”, 2005 r., „Tradycyjna wieś na Kujawach”, cz. II, 2006 r.); Krystyna Pawłowska – etnograf, od 1977 r., pracownik MZKiD, od 1998 r. kierownik Muzeum Etnograficznego Oddział MZKiD („Zwyczaje i obrzędy doroczne na Kujawach”, 2001 r., „Sztuka ludowa na Kujawach”, cz. I, „Rzeźba i zdobnictwo na Kujawach”, 2003 r.).
Książki zasiliły zbiory: Biblioteki Narodowej, bibliotek uniwersyteckich, miejskich, gminnych i szkolnych w regionie i poza nim, muzeów regionalnych, towarzystw kulturalnych, ośrodków kultury, zespołów folklorystycznych. Wiele egzemplarzy Towarzystwo przekazało nieodpłatnie na nagrody w konkursach wiedzy o regionie i recytatorskich dla młodzieży szkolnej. Cykl wydawniczy spotyka się wciąż z dużym zainteresowaniem i uznaniem znawców tematu z wielu regionów, zwłaszcza podczas prezentacji tej serii na imprezach o charakterze wojewódzkim i ogólnopolskim.
Laureaci Nagrody 2017
- Anna Bałdyga
- Jan Cebula
- Marta Legierska
- Michalina Mrozik
- Irena Najdek
- Franciszek Łojas-Kośla
- „Polaniorze” Folk Ensemble from Kościelisko
- „Kurpiowszczyzna” Folk Ensemble from Myszyniec
- prof. Jan Adamowski
- Henryk Kuś
- Józef Sobiecki
- Skansen Wsi Pogórzańskiej im. prof. Romana Reinfussa Oddział Muzeum Dwory Karwacjanów i Gładyszów
- Dobrzyńsko-Kujawskie Towarzystwo Kulturalne we Włocławku