„Polska Sztuka Ludowa”, powstała w 1947 r. jako organ Instytutu Badania Sztuki Ludowej, obchodziła w obecnym roku swoje 50-lecie. Inicjatorem i redaktorem pierwszego rocznika był Józef Grabowski. Od początku współpracowali z pismem wybitni etnografowie m.in. Roman Reinfuss, folkloryści - m.in. Marian Sobieski, - historycy sztuki m.in. Ksawery Piwocki, wszyscy którym leżał na sercu rozwój sztuki ludowej. Zdawali sobie sprawę z wagi sytuacji. Wojna spowodowała niepowetowane straty w kulturze. Okupant niszczył wszelkie przejawy narodowego ducha. Przemiany społeczne i dynamika powojennego rozwoju kraju silnie wpływały na zanik tradycyjnych form kultury chłopskiej. Trzeba było pospiesznie dokumentować ginące ślady przeszłości i jednocześnie uświadamiać społeczeństwu znaczenie ludowego dorobku w kulturze narodu. Pismo odegrało istotną rolę w tych działaniach. Stało się ważnym źródłem wiadomości o sztuce ludowej i o przemianach zachodzących w kulturze nie tylko środowisk wiejskich, ale także robotniczych i innych. Słusznie pisał Ksawery Piwocki, że niemożliwa jest już jakakolwiek praca o sztuce ludowej, której autor nie musiałby oprzeć się na artykułach zamieszczonych w „Polskiej Sztuce Ludowej”.

Od 1952 r. pismo redagował Aleksander Jackowski. Jako socjolog z wykształcenia, przywiązywał dużą wagę do śledzenia współcześnie zachodzących procesów. Kwartalnik, redagowany i wydawany w Instytucie Sztuki PAN przez wiele lat związany był z warszawską pracownią badania sztuki nieprofesjonalnej (kier. A. Jackowski) i z krakowską - dokumentacji sztuki ludowej, a zwłaszcza z jej wieloletnim kierownikiem prof. Romanem Reinfussem. Duży wkład w określeniu profilu kwartalnika i jego zainteresowaniami współczesną kulturą i sztuką miała Jadwiga Jarnuszkiewiczowa, historyk i krytyk sztuki, związana z redakcją (z-ca redaktora, sekretarz redakcji, autor układów graficznych). Udział w zespole dyscyplin naukowych - etnografa, socjologa historii sztuki - wiąże się z wielostronnym podejściem do zagadnień ludowej kultury. Tak np. o wybitnych twórcach ludowych pisali psychologowie, w dyskusjach redakcyjnych na temat pojęcia sztuki ludowej, genezy jej czy np. problemu kiczu - zabierali głos muzykolodzy, historycy literatury, teatru, estetycy, archeolodzy.

Dzięki pracom prof. Ksawerego Piwockiego, doc. Anny Kunczyńskiej-Irackiej, dr. Jacka Olędzkiego niemało w programie pisma zajęły zagadnienia z pogranicza historii sztuki, estetyki.

Stopniowo pismo zaczęło podejmować, zwłaszcza w zeszytach monograficznych, zagadnienia wybiegające poza tradycyjnie pojmowaną sztukę ludową. Pojawiły się teksty dotyczące kultury nie tylko polskiej, tłumaczenie fragmentów książek wybitnych etnologów jak: Eliade, Caillois, Clifford, Geerz. Wśród zeszytów monograficznych wymienić można np. poświęcone Pomorzu, Kurpiom ale i Litwie, kulturze Żydów polskich, eschatologii, świętowaniu, folklorowi politycznemu, teatrowi, filmowi, antropologii literatury, sztuce naiwnej, ekspresji psychopatologicznej.

Wciągnięcie do współpracy wybitnych etnologów młodego (w swoim czasie) pokolenia przyczyniło się do poszerzenia zainteresowań redakcji i wyraźne jej nastawienie na problematykę antropologii kulturowej. W skład redakcji weszli Zbigniew Benedyktowicz, który redagował pismo razem z A. Jackowskim, Ludwik Stomma, Dariusz Czaja, Sławomir Sikora (sekretarz redakcji). Współpracowali m.in. Czesław Robotycki, Wojciech Burszta, Roch Sulima, Małgorzata Baranowska, Joanna Tokarska-Bakir. Poszerzenie profilu pisma i horyzontów badawczych znalazło wyraz w tytule, obecnie kwartalnik nosi nazwę Konteksty. Polska Sztuka Ludowa. Specyfiką jego jest całościowe widzenie kultury, postrzeganie zjawisk sztuki ludowej w kontekście antropologicznym, filozoficznym, psychologicznym, estetycznym.

/red.M.P./