dr Urszula Janicka-Krzywda
Year:
2013
Category:
Category V. Scientific research, documentation and animation, popularization of folk culture
Field of activity:
Scientific activity, popularization, promoting
Region:
Małopolskie, Kraków
Dr Urszula Janicka–Krzywda była etnografem, folklorystą, muzealnikiem. Po ukończeniu studiów etnograficznych na Uniwersytecie Jagiellońskim (w 1972 r.) podjęła pracę w Muzeum Żup Krakowskich w Wieliczce. W 1982 r. została zatrudniona w Muzeum Etnograficznym im. Seweryna Udzieli w Krakowie jako kierownik Archiwum Naukowego, równocześnie w latach 1989–1992 pracowała jako etnograf w Spółdzielni Rękodzieła Ludowego i Artystycznego „Makowianka” w Makowie Podhalańskim oraz sprawowała kierownictwo artystyczne Zespołu Regionalnego „Juzyna” w Zawoi.
W roku 1997 uzyskała stopień doktora nauk humanistycznych na Wydziale Filologicznym Uniwersytetu Wrocławskiego na podstawie rozprawy doktorskiej na temat: „Postać Matki Bożej w folklorze słownym Polskiego Podkarpacia”. Jako pracownik muzealnictwa w 2001 r. otrzymała tytuł kustosza dyplomowanego. W latach 1994-2005 była redaktorem naczelnym „Rocznika Muzeum Etnograficznego w Krakowie”. W 2005 r. przeszła na wcześniejszą emeryturę.
Dr Urszula Janicka-Krzywda jest autorką około 1000 artykułów naukowych, popularnonaukowych i szeregu książek. W swojej działalności badawczej podejmowała tematy: kultura ludowa Karpat, zwłaszcza kultura duchowa: obrzędy, magia, wierzenia, folklor słowny, zbójnictwo karpackie, tradycje pasterskie, przejawy religijności ludowej w tradycyjnej kulturze Polskich Karpat oraz kulturze ludowej Górali Babiogórskich. Osobnym tematem jej badań była kultura górników solnych, wierzenia, zwyczaje i religijność tej grupy zawodowej.
Publikowała także książki o charakterze beletrystycznym związane z tradycyjną kulturą górali. Przez kilkanaście lat pracowała jako dziennikarz, związana głównie z prasą katolicką i krajoznawczą, popularyzowała tematy z dziedziny kultury ludowej i krajoznawstwa. Była konsultantem i kierownikiem artystycznym zespołów regionalnych, głównie z rejonu Babiej Góry. Pracowała też na rzecz stowarzyszeń i organizacji regionalnych, zwłaszcza działających na terenie zamieszkałym przez Górali Babiogórskich i na Orawie oraz współpracowała z placówkami kultury, m. in. z Orawskim Parkiem Etnograficznym w Zubrzycy Górnej, Stowarzyszeniem Gmin Babiogórskich, Towarzystwem Miłośników Ziemi Suskiej, z miejscowymi domami kultury oraz z parkami narodowymi: Babiogórskim Parkiem Narodowym, Gorczańskim Parkiem Narodowym, Ojcowskim Parkiem Narodowym, Tatrzańskim Parkiem Narodowym. Nadal współpracuje z Muzeum Etnograficznym im. Seweryna Udzieli w Krakowie.
Uczestniczyła w wielu sympozjach i konferencjach naukowych, wygłaszając referaty. Jest autorką scenariuszy wielu wystaw muzealnych. Przygotowywała odczyty o charakterze popularnym. Dr Urszula Janicka-Krzywda brała również aktywny udział w ruchu folklorystycznym, zarówno jako opiekun i konsultant zespołów oraz jako członek jury w konkursach i przeglądach, w tym w Karpackim Festiwalu Dziecięcych Zespołów Regionalnych w Rabce oraz w Międzynarodowym Festiwalu Folkloru Ziem Górskich w Zakopanem. Była członkiem Krajowej Komisji Artystycznej i Etnograficznej Fundacji „Cepelia” (oddział w Krakowie). Należała do Polskiego Towarzystwa Ludoznawczego oraz Polskiego Towarzystwa Turystyczno-Krajoznawczego (PTTK). W ramach działalności Oddziału Krakowskiego PTL prowadziła w latach 1992-2006 Klub Hafciarski (od 2005 r. Stowarzyszenie Miłośników Rękodzieła Ludowego i Artystycznego „Lud-Art.”, którego była pierwszym prezesem). Prowadziła zajęcia praktyczne zapoznawała uczestniczki kursów z tradycyjnymi haftami ludowymi, demonstrując ściegi i wzornictwo, udzielała konsultacji z zakresu zdobnictwa stroju ludowego. Jako członek PTTK prowadziła w ramach szkoleń przewodników górskich i terenowych zajęcia z etnografii i uczestniczyła w przygotowywaniu materiałów szkoleniowych. Pełniła również funkcję redaktora naczelnego Stowarzyszenia Gmin Babiogórskich („Rocznika Babiogórskiego” i innych okazjonalnych wydawnictw).
Dr Urszula Janicka-Krzywda za działalność na rzecz regionu Górali Babiogórskich otrzymała w 2002 r. „Laur Babiogórski”. Została również odznaczona Złotym Krzyżem Zasługi (2001), odznaką Zasłużony Działacz Kultury (1995), w 2013 r. otrzymała nagrodę im. Romana Reinfussa.
Przykładem bogatego dorobku naukowego i popularyzatorskiego są wybrane publikacje książkowe dr Urszuli Janickiej-Krzywdy: Atrybut – patron - symbol, Kraków 1982 (wyd. I), 1987 (wyd. II); Madonny z Podkarpacia, Kraków 1983; Niespokojne Karpaty czyli rzecz o zbójnictwie, Warszawa 1986; Zabytkowe kościoły Orawy, Spisza, Podhala, Gorców i Pienin, Kraków 1987; Rok Karpacki. Obrzędy doroczne w Karpatach, Warszawa-Kraków 1988; Poczet harnasi karpackich, Kraków 1988; Kapliczki i krzyże przydrożne Polskiego Podkarpacia, Warszawa 1991; Huculi, Kraków 1991; Patron – atrybut - symbol, Poznań 1993; Chrześcijańskie tradycje Podkarpacia, Pruszków 1996; Katalog zbiorów etnograficznych Babiogórskiego Parku Narodowego, Kraków 1996; Szlakami św. Jana z Dukli, Kraków 1997; Górnicy wielickiej kopalni. Wybrane zagadnienia z kultury ludowej Wieliczki i okolicy, Kraków 1999;Kościółek w Dębnie. Perła zabytków architektury, Kraków 2001; Parafia Matki Bożej Częstochowskiej w Skawicy, Kraków 2002; Ludźmierz (seria: Przewodnik pielgrzyma), Kraków 2002; Klasztor ss. klarysek w Starym Sączu (seria: Przewodnik pielgrzyma), Kraków 2002; Szlakami św. Kingi (seria: Przewodnik pielgrzyma), Kraków 2002; Wieliczka. Sanktuarium Matki Bożej Łaskawej (seria: Przewodnik pielgrzyma), Kraków 2002; Kalwaria Zebrzydowska (seria: Przewodnik pielgrzyma), Kraków 2002; Łętownia, (seria: Przewodnik pielgrzyma), Kraków 2004; Opowieści halnego wiatru, Legendy spod Tatr i Beskidów, Kraków 2005.
Urszula Janicka-Krzywda zmarła 26 stycznia 2015 roku.
/red.K.M./