Jan Bzdęga
Year:
1977
Category:
Category V. Scientific research, documentation and animation, popularization of folk culture
Field of activity:
Scientific activity, popularization, promoting
Region:
Wielkopolskie, powiat gostyński, Domachowo
Urodził się w 1907 roku w Westfalii (Rotthausen), gdzie przebywali jego rodzice na emigracji zarobkowej. W 1914 r. jego matka wraz z czworgiem rodzeństwa wróciła w rodzinne strony, nabywając w Domachowie (Wielkopolska) zagrodę chałupniczą. Ojciec nadal pracował wtedy w kopalni westfalskiej. W 1927 r. zmuszony był opuścić VII klasę gimnazjalną, aby podjąć pracę i zacząć pomagać materialnie rodzinie. Maturę złożył jako ekstern. Studia podjął na Uniwersytecie Poznańskim (Wydział Socjologii) u profesora Znanieckiego. W 1934 r. zawarł związek małżeński z Jadwigą Zielińską, nauczycielką z Poznania. Po wojnie pracował w różnych instytucjach, m.in. w Delegaturze Ministerstwa Oświaty, Wydziale Kultury i Sztuki Urzędu Wojewódzkiego w Poznaniu, w Wojewódzkim Komitecie Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego, w Państwowym Przedsiębiorstwie „Dom Książki”, w Powiatowym Domu Kultury w Zielonej Górze.
Regionem bliskim sercu Jana Bzdęgi było dawne województwo leszczyńskie, w szczególności zaś Biskupizna. Jeszcze w okresie międzywojennym interesował się tradycyjną obrzędowością tej ziemi. Zgromadzone materiały wykorzystywał pisząc scenariusze widowisk folklorystycznych, które wystawiał tworząc prężny ruch amatorski.
Jest m.in. autorem prac: „Biskupianie” (Kościan 1936, wznowionej w Warszawie w 1992 r. nakładem Centralnego Ośrodka Upowszechniania Kultury) oraz „Wesele biskupiańskie” (Gostyń 1992 r.).
W latach 1946-1950 organizował imprezy folklorystyczne na Dolnym Śląsku, kontynuując, swoje jeszcze przedwojenne, pasje i zainteresowania. W latach 1950-1967 w Przylepie koło Zielonej Góry stworzył ośrodek amatorskiego ruchu teatralnego, w którym inspiracje folklorem mógł już dogłębnie analizować z młodzieżą w formie warsztatów teatralnych.
Z jego inicjatywy w 1936 r. dwaj warszawscy filmowcy A. Nowosielski i W. Babijczuk nakręcili trzy filmy krótkometrażowe poświęcone swatom biskupiańskim, weselu biskupiańskiemu oraz dożynkom w tym regionie. Dzięki niemu też na Uniwersytecie Poznańskim znajdują się unikalne nagrania folkloru biskupiańskiego. Z podobną inicjatywą wystąpił po II wojnie światowej, powstał wówczas nowy film „Wesele w Starej Krobi”.
Jan Bzdęga otrzymał wiele nagród i wyróżnień za swoja działalność na polu kultury, jego bibliografia liczy niemal dwieście pozycji, z których wiele znajduje się w obiegu naukowym.
Jan Bzdęga zmarł w 1998 r.
Tomasz Strączek
Laureaci Nagrody 1977
- prof. Józef Burszta
- Jan Bzdęga
- Józefa Chaładaj
- Zygmunt Grabarski
- Stanisław Klejnas
- Edward Kołacz
- Scholastyka Krupowicz
- Adam Kuchta
- dr Zofia Kwaśnicowa
- Jan Lubomirski
- Stanisław Seweryński
- ks. dr Bernard Sychta
- Jan Tacina
- prof. Wanda Telakowska
- Anna Uliczka
- Władysław Walczak-Baniecki
- Zespół Regionalny im. Jana Malinowskiego ze Szczawnicy i jego kierowniczka Aniela Krupczyńska
- Zespół im. Józefa Bema z Budapesztu
- Zespół „Krakus” z Genk (Belgia)
- Zespół „Podhale” z Montrealu (Kanada)
- Zespół „Rzeszowiacy” z Chicago (USA)
- Zespół „Warszawa” z Dijon (Francja)