Zespół powstał tuż po II wojnie światowej z przedwojennych uczestników kilku wiejskich kółek zainteresowań: śpiewaczego, teatralnego, czytelniczego, recytatorskiego. Inicjatorem założenia zespołu regionalnego byli miejscowi nauczyciele, małżonkowie Tomaczkowie. Franciszka Tomaczkowa, emerytowana nauczycielka była przez wiele lat kierowniczką zespołu. Nazwa Zespołu ,,Tośtoki” wywodzi się z nazwy przezwiskowej nadanej mieszkańcom kilku wsi nad Wartą w dawnym powiecie Środa Wlkp. Warto zacytować to co o Taśtakach napisał Jan Stanisław Bystroń w ,,Megalomanii narodowej”. Nazwę tę wywodzi on za innymi językoznawcami (Jan Karłowicz) z przezwiska utworzonego od zawołań na zwierzęta - (konie). Pisze: ,,w Poznańskiem ponad Wartą od Nowego Miasta aż do dawnej granicy (we wsiach jak Orzechowo, Czechowo, Pogorzelice - należałoby dodać też Pięczkowo - przyp. A.P.) mieszkają Taśtaki, nazwani tak, gdyż jednym lejcem powożą i ściągając je ku sobie, wołają taśta - taśta”. Warto tu dodać ze lud to wesoły, pracowity i nade wszystko lubi śpiewać i tańczyć.

Cechą wyróżniającą ten zespół jest jego społeczny charakter, zaangażowanie mieszkańców wsi w pozyskiwaniu strojów i w gromadzenie starych pieśni, tańców i obrzędów. Członkowie zespołu sami skompletowali stroje ludowe, na które składają się u mężczyzn: katana granatowa i takież spodnie - koszula biała z szerokimi rękawami, kapelusz filcowy z czerwoną wstążką i buty z cholewami. U kobiet kabat i spódnica z równego materiału, fartuszek, kryza tiulowa, czepki tiulowe i „prawe” korale, czarne trzewiki sznurowane. Ze skrzętnie pozbieranych piosenek i tańców zespół opracował „Wesele tośtockie” i inne widowiska obrzędowe jak np. zwyczaje dożynkowe. W tworzeniu repertuaru zespołu najbardziej zasłużyli się najstarsi mieszkańcy wsi: Stanisław i Eleonora Mikołajczykowie, Czesław i Helena Makowscy, Maria Kołodziejczak.

Do sukcesu zespołu przyczyniła się także kapela złożona z trzech muzyków: skrzypce - Wincenty Andrzejczak, kontrabas - Jerzy Gadziński, klarnet - Marian Zięty. Duży wkład, zwłaszcza w dziedzinie tańców regionalnych wniosła Czesława Zięta, pełniąca funkcję kierowniczki miejscowej świetlicy przy której zorganizowała zespół młodych ,,Tośtoków” z dzieci szkolnych z myślą o przedłużeniu działalności zespołu w następnym pokoleniu.

Zespół ,,Tośtoki” początkowo występował we własnej wsi i w powiecie, ale wkrótce został reprezentantem regionu na imprezach folklorystycznych wojewódzkich i krajowych. Najczęściej występował w Poznaniu na Centralnych Dożynkach, podczas Targów Poznańskich, na Festiwalach Folkloru Polskiego itp. Wyjeżdżał też z występami do Warszawy, Lublina, Wrocławia, Krakowa i innych miast w Polsce. Kilkakrotnie wyjeżdżał za granicę. Był wielokrotnie nagradzany.

Agnieszka Pokropek