Muzeum Wsi Radomskiej w Radomiu powstało 31 grudnia 1976 roku. Początkiem jego działalności był Dział Etnografii ówczesnego Muzeum Okręgowego w Radomiu (obecnie Muzeum im. Jacka Malczewskiego). Założenia merytoryczne dla powstającego wówczas skansenu opracował prof. Józef Gajek. Według niego zabytkowe budynki przenoszone do muzeum powinny być skupione w zespoły. Układ ten wzbogacono o obiekty przemysłowe, warsztaty rzemieślnicze, odpowiednio ukształtowaną zieleń z polami uprawnymi, sadami, ogródkami przyzagrodowymi i zwierzętami. Zespoły te nawiązują do ich rzeczywistej lokalizacji w naturalnym środowisku i odzwierciedlają układ topograficzny Ziemi Radomskiej.

Obiekty muzeum skupione są w 4 zespołach: wiejskim, dworskim, sakralnym i zespole wiatraków. Największy jest zespół wiejski. Odzwierciedla on różne okresy historyczne - od II połowy XIX wieku po lata 60-te XX wieku. Ukazuje też zróżnicowanie społeczne dawnej wsi – od zagrody biednej kobiety (tzw. wyrobnicy) po zamożną zagrodę z Chomętowa. Zespół ten uzupełniają pojedyncze obiekty, np. kuźnia z Trębowca i remiza strażacka z Antoniowa. Niezbędnym elementem krajobrazu wiejskiego były też pola uprawne, ogrody warzywne i zielarskie, przydomowe ogródki kwiatowe oraz zwierzęta hodowlane. I o te elementy wzbogacana jest ekspozycja muzealna. Drugi co do wielkości zespół obiektów to zespół dworski. W jego skład wchodzi 8 budynków, których wnętrza obrazują styl życia szlachty dawnego powiatu radomskiego. Zespół sakralny to kościół z Wolanowa z 1749 roku i dzwonnica z Wielgiego z 1896 roku. Unikalną w skali kraju jest radomska kolekcja wiatraków. Są to cztery wiatraki typu „koźlak” i jeden „paltrak”. Uzupełnieniem ekspozycji plenerowych i zaaranżowanych wnętrz zabytkowych obiektów są wystawy stałe i czasowe.

Radomski skansen, jako jedyne tego typu muzeum w Polsce, od początku swojego istnienia zajmuje się współczesną sztuką ludową. Rejestrowało działalność twórców ludowych na terenie byłego województwa radomskiego i systematycznie gromadziło ich prace (m.in. Stanisława Denkiewicza, Stefana Ślażyńskiego i twórców z ośrodka kozienickiego). Muzeum posiada też największą w Polsce kolekcję prac z ośrodka garncarskiego w Rędocinie oraz duży zbiór ceramiki iłżeckiej.

W latach 80-tych XX wieku Muzeum było organizatorem wielu ogólnopolskich konkursów dla twórców ludowych. Do najważniejszych należało Ogólnopolskie Biennale Kowalstwa Ludowego. W wyniku biennale muzeum zgromadziło jedną z najbardziej reprezentatywnych kolekcji polskiego kowalstwa ludowego.

Muzeum prowadzi także systematycznie badania terenowe. Odbywają się one m.in. w formie dwutygodniowych obozów przy współudziale studentów etnologii. Wyniki badań są publikowane w wydawnictwach muzealnych, m.in. we „Wsi Radomskiej” i cyklu wydawniczym „Radomski Rok Obrzędowy”. Wyniki badań, zwłaszcza nad obrzędowością wiejską, są też wykorzystywane przy opracowywaniu scenariuszy imprez folklorystycznych, np. Niedzieli Palmowej i Majówki w skansenie. Muzeum ściśle współpracuje z zespołami folklorystycznymi i kapelami ludowymi. W każdej imprezie uczestniczą twórcy ludowi, którzy w naturalnym otoczeniu i w wiernie odtworzonych warsztatach rzemieślniczych w sposób pełny mogą zaprezentować swoje umiejętności.

Od 1992 roku Oddziałem Muzeum Wsi Radomskiej jest Muzeum im. Oskara Kolberga.

Małgorzata Jurecka

http://www.muzeum-radom.pl/