Powiększ
Zoom photo

dr Grażyna Dąbrowska

Year:
1987

Category:
Category V. Scientific research, documentation and animation, popularization of folk culture

Field of activity:
Scientific activity, popularization, promoting

Region:
Mazowieckie, Warszawa

Grażyna Dąbrowska urodziła się w Warszawie, w rodzinie o silnych tradycjach patriotycznych, artystycznych i społecznych. Ojciec Pani Grażyny, Marceli Dąbrowski, był w okresie międzywojennym inicjatorem i pionierem w Polsce edukacji penitencjarnej poprzez sztukę, a wydany przezeń „Słownik gwary więziennej” był wysoce ceniony nie tylko przez językoznawców, ale także etnografów (m.in. J. St. Bystronia). Dzięki rodzicom Grażyna od najmłodszych lat wyrastała w atmosferze miłości i szacunku dla sztuki – muzyki, teatru, pieśni i tańca. Z domu wyniosła pasję angażowania się w pracę społeczną i artystyczną, którą rozwijała już w latach szkolnych.

Początkową naukę szkolną odbyła w Wieluniu. Wybuch II wojny światowej przerwał jej naukę w szkole średniej.  Egzamin maturalny zdała dopiero po wojnie w Warszawie. Jeszcze jako uczennica w gimnazjum i liceum humanistycznym im. Adama Mickiewicza w Lublińcu, udzielała się czynnie w edukacji artystycznej, poprzez teatr i sztukę. Po wojnie, po ukończeniu kursów pedagogicznych w Tomaszowie Mazowieckim i artystycznych,  podjęła pracę jako instruktor teatralny i taneczny. Była reżyserem i autorką dziecięcych widowisk teatralnych, cyklu edukacyjnego o tańcach polskich dla dzieci i młodzieży. Jako uczestnik, później jako wykładowca i instruktor brała udział w kursach  teatralnych organizowanych dla nauczycieli przez Ministerstwo Oświaty i Związek Taetrów i Chórów Ludowych, w latach 1946 – 1949 w  Morągu, Łebie, Kartuzach i Płocku. 

W 1948 roku przeniosła się do rodzinnej Warszawy, gdzie kontynuowała edukację akademicką, rozpoczętą w tym samym roku w Wyższej Szkole
Pedagogicznej w Łodzi. Studiując w Warszawie równolegle pracowała w oświacie artystycznej, m.in. w Ośrodku Instrukcyjno-Metodycznym przy Ministerstwie Kultury i Sztuki, gdzie prowadziła kursy taneczne dla nauczycieli i instruktorów. W 1956 r. podjęła studia etnograficzne w Warszawie, które ukończyła ostatecznie na Uniwersytecie Wrocławskim w 1965 roku, broniąc pracę magisterską poświęconą tańcom ludowym Kurpiów Puszczy Zielonej pod kierunkiem Prof. Adolfa Nasza. W latach 1957-61 uczestniczyła też w kursach kinetografii, prowadzonych pod patronatem Ministerstwa  Kultury i Sztuki, które ukończyła z uprawnieniami pedagogicznymi.

W ciągu tych lat aktywnie pracowała z młodzieżą i dorosłymi, tworząc i prowadząc z zespoły taneczne. Prowadziła również własne badania etnograficzne nad tańcami ludowymi w całym kraju. Jej praca w tych latach z zespołami obejmuje m.in.: studencki zespół tańca ludowego w PWSP w Łodzi (1948), taneczne zespoły dziecięce w szkole podstawowej nr 1 w Warszawie (1949-1951), zespół tańca ludowego MOPP szkół zawodowych w Warszawie (1952-1966), zespół „Korowód” działający przy Uniwersytecie Warszawskim (1961-1965). Od 1968 roku była pracownikiem naukowym Instytutu Sztuki Polskiej Akademii Nauk w Warszawie, gdzie jako adiunkt reaktywowała sekcję badań i dokumentacji tańców ludowych i kontynuowała – prowadzone przez nią już od lat powojennych – intensywne badania terenowe i dokumentację polskich tańców ludowych. W 1973 roku obroniła pracę doktorską, która w 1980 roku została opublikowana przez PWM  w postaci obszernej książki wraz z zapisami nutowymi  muzyki i kinetografami, pt. „Taniec ludowy na Mazowszu”. To nie jedyna znacząca książka w dorobku naukowym Pani Grażyny Dąbrowskiej. Już w 1952 roku publikuje monografię „Krakowiak” w Ośrodku Instrukcyjno-Metodycznym Ministerstwa Kultury i Sztuki. W tymże ośrodku podejmuje zadanie i realizuje je - publikowania drukiem opisów tańców polskich. Z jej inicjatywy wychodzą zeszyty: W. Kotańskiego „Taniec zbójnicki” i J. Szmita „Tańce krośnieńskie”. W 1967 roku wychodzi książka „Tańce Kurpiów Puszczy Zielonej” (Warszawa, Centralna Poradnia Amatorskiego Ruchu Artystycznego), w roku 1968 i latach 1971-72 dwutomowe wydawnictwo „Obrzędy i zwyczaje doroczne jako widowisko” (Warszawa, Centralna Poradnia Amatorskiego Ruchu Artystycznego), w 1975 roku pierwszy tom monografii „Folklor Mazowsza” (Warszawa, Centralny Ośrodek Metodyki Upowszechniania Kultury), w 1977 toku „Folklor na scenie” (Warszawa, Centralny Ośrodek Metodyki Upowszechniania Kultury), w 1979 roku książka „W kręgu polskich tańców ludowych” (Warszawa, Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza), „Wesele kurpiowskie” w 1985 roku (Kraków, Państwowe Wydawnictwo Muzyczne), zaś w 1991 roku „Tańcujże dobrze: tańce polskie” (Warszawa, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne), największe opracowanie polskich tańców ludowych z różnych regionów kraju, będące nieocenionym źródłem dla badaczy, tancerzy, instruktorów i miłośników polskich tańców ludowych. W roku 1997 ukazuje się „Pieśń ojczystej ziemi” – publikacja poświęcona cyklowi koncertów w Filharmonii Narodowej w Warszawie, organizowanych z inicjatywy i pod kierunkiem Grażyny Dąbrowskiej (Warszawa, Polskie Towarzystwo Etnochoreologiczne). Po wielu latach starań i trudu pracy badawczej i edytorskiej na przełomie 2005/6 roku ukazał się leksykon „Taniec w polskiej tradycji”, będący największym i pierwszym po Kolbergu tak obszernym opracowaniem tradycji związanych z tańcem ludowym w Polsce. Nie sposób tu wymienić dziesiątków artykułów, które autorka opublikowała w polskich i zagranicznych czasopismach naukowych i publikacjach książkowych. Pani Grażyna wciąż publikuje i przygotowuje nowe książki. W 2011 roku ukazała się książka „Taniec okrągły”, monografia polskich tańców narodowych – poloneza, mazura i oberka oraz tańca Polskiego”, w przygotowaniu jest książka „Folklor na scenie” i kolejne opracowania polskich tańców.  

Jako badacz i etnochoreolog,  dr Dąbrowska czynnie uczestniczy od 1972 roku w pracach Study Group of Ethnochorelogy przy Międzynarodowej Radzie Muzyki Tradycyjnej UNESCO, biorąc udział, nierzadko jako jedyny przedstawiciel z Polski, w międzynarodowych konferencjach poświęconych etnochoreologii. Dzięki staraniom Pani dr Dąbrowskiej, dwie międzynarodowe konferencje etnochoreologiczne odbyły się także w Polsce, w 1976 roku w Zaborowie i w 1994 roku w Skierniewicach, których plonem są cenione wśród badaczy publikacje książkowe. Jako ceniony badacz tańców była częstym jurorem zagranicznych festiwali folklorystycznych, m.in. w Chorwacji i na Węgrzech. W 1975 roku Grażyna Dąbrowska napisała i wyreżyserowała, przygotowała wespół z ludowymi wykonawcami z Kadzidła, Wykrot i Olszyny (70 osób) widowisko obrzędowe „Wesele kurpiowskie”, przygotowane specjalnie na wielki światowy festiwal „Folklor ‘75” w Belgii, odbywający się pod patronatem UNESCO.

Równolegle z pracą naukową kontynuowała działalność artystyczną, pracując z zespołami tanecznymi, których wiele powstało dzięki osobistej inicjatywie i wsparciu Pani Grażyny. W latach 1972-79 reżyserowała „Koncerty Mazowieckie” w ramach Ogólnopolskiego Festiwalu Folkloru w Płocku, w których udział wzięli autentyczni ludowi tancerze i muzykanci. W latach 1991 – 97 dzięki jej inicjatywie i zaangażowaniu odbyło się 12 koncertów „Pieśń Ojczystej Ziemi” na scenie Filharmonii Narodowej w Warszawie, w których zaprezentowane zostały arcydzieła tradycyjnej muzyki i tańce polskiej wsi. Ten cykl koncertów bez wątpienia wpłynął także na szerokie zainteresowanie młodzieży polskimi tańcami ludowymi, a Pani Grażyna z oddaniem i ciepłem służyła wszystkim zainteresowanym pomocą i wsparciem.

Swoją wiedzę i doświadczenia przekazywała także studentom na wydziale podyplomowym, jako wykładowca w Instytucie Archeologii i Etnologii na Uniwersytecie Mikołaja Kopernika w Toruniu. Wykładała także na Podyplomowym Studium Folklorystycznym Ministerstwa Kultury i Sztuki w Nowym Sączu (w latach 1985-92).

Wielką zasługą dr Grażyny Dąbrowskiej jest także odszukanie w 1979 roku  eksponatów wysłanych z Polski do Archives Internationales de la Danse w Paryżu, poczym znalazły się na Światowej Wystawie w 1937 r. Eksponaty te – miniatury par tanecznych, w skali 1:10, w ruchu, ukazujące wybrane tańce ludowe z terenu Polski – zostały przygotowane na Uniwersytecie Warszawskim pod okiem prof. Cezarii Baudouin de Courtenay-Jędrzejewiczowej, przy wsparciu wybitnych badaczy i artystów: Stanisława Głowackiego (choreolog), Zofii Kwaśnicowej i Janiny Mieczyńskiej (choreografki), Janiny Wasiewicz (plastyczka), Ireny Karpińskiej (etnografa) i Juliana Pulikowskiego (muzykologa). Modele te wzbudziły duże zainteresowanie i uznanie za ich artystyczny kunszt oraz nowatorskie podejście merytoryczne. Eksponaty
te powróciły do Polski dopiero w 1991 roku. Po wielu latach w PME dokonano zabiegów konserwatorskich, odnowione modele zostały zaprezentowane ponownie, polskiej publiczności, w 2011 roku. W 1989 roku dr Grażyna Dąbrowska założyła i przez 16 lat kierowała Polskim Towarzystwem Etnochoreologicznym, do którego należeli badacze, animatorzy kultury, tancerze, muzycy i miłośnicy tańca ludowego. Wydawany przez Towarzystwo Biuletyn był jedynym polskim pismem naukowym poświęconym tematyce etnochoreologii.

To w dużej mierze, dzięki pracy badawczej i artystycznej Pani Grażyny Dąbrowskiej, wiedza o polskich tańcach ludowych jest nam dziś dostępna i pomocna, a polska etnochoreologia jest ceniona w świecie. Dzięki jej pracy i zaangażowaniu ocalona została tak ważna część polskiego dziedzictwa kulturowego. Za pracę badawczą i artystyczną, Pani dr Grażyna Dąbrowska uhonorowana była wieloma prestiżowymi odznaczeniami i medalami, m.in. Srebrnym i Złotym Krzyżem Zasługi (1955 r.), Odznaką Zasłużony Działacz Kultury (1975 r.), Nagrodą im. Oskara Kolberga (1987 r.), Orderem Polonia Restituta, zaś w 2011 roku Złotym Medalem Zasłużony Kulturze Gloria Artis.

 

Robert Andrzej Dul