Jerzy Lipka
Year:
1989
Category:
Category I. Plastic arts, ornamentation, handicraft and folk crafts, music and dance folklore
Field of activity:
Art
Region:
Opolskie, powiat krapkowicki, Gogolin
Jerzy Lipka urodził się 2 kwietnia 1937 roku w Obrowcu koło Gogolina. Mieszkał w Gogolinie. Ukończył Zasadniczą Szkołę Zawodową w Krapkowicach i z zawodu był ślusarzem i spawaczem kotłowym, opracował wiele projektów racjonalizatorskich i ciągle się dokształcał – jednak treścią jego życia była kultura ludowa i własna twórczość artystyczna w wielu dziedzinach. Dzięki tradycji rodzinnej i sąsiedzkiej od piętnastego roku życia zaczął zdobić ,,kroszonki”, czyli opolskie pisanki, jaja wielkanocne. Posługiwał się sposobem rytowniczym, uzyskując bardzo delikatne i bogate ornamenty geometryczno-kwiatowe. Stworzył tzw. nożyk rytowniczy, który zastąpił brzytwę przy wykonywaniu kroszonek, dzięki czemu wzory stały się bardziej delikatne i precyzyjne. Wkrótce stał się jednym z najbardziej znanych i cenionych wykonawców ,,kroszonek” nagradzanym na różnorodnych konkursach i przeglądach sztuki ludowej. W latach 1961-82 zdobył trzydzieści pierwszych nagród, a w 1973 r. nagrodę specjalną Museum für Ostkultur w Berlinie za zestaw ,,kroszonek” opolskich. Trudnił się także wykonywaniem koron żniwnych i wieńców dożynkowych, zdobnictwem obrzędowym i weselnym. Zajmował się kowalstwem artystycznym, a także plecionkarstwem i hafciarstwem. Drugą dziedziną twórczości artystycznej Jerzego Lipki była literatura ludowa, folklor. Był utalentowanym gawędziarzem i znawcą miejscowego folkloru słownego i obrzędowości. Znał wiele podań i legend ludowych. Często zapraszany na wesela, pełnił funkcję starosty. J. Lipka sam pisał opowiadania, gawędy, okolicznościowe wiersze i piosenki, krótkie utwory sceniczne. Ta twórczość wielokrotnie prezentowana była w audycjach rozgłośni opolskiej Polskiego Radia i publikowana w prasie regionalnej.
Jerzy Lipka należał do grupy pierwszych twórców, którzy uzyskali pozytywną weryfikację Ministra Kultury i Sztuki, dzięki czemu w 1973 r. został przyjęty do Stowarzyszenia Twórców Ludowych. Był jednym z inicjatorów i założycieli Opolskiego Oddziału Stowarzyszenia. W latach 1973-1976 był wiceprezesem Zarządu Opolskiego Oddziału STL, a od 1976 r. do 1993 r. prezesem. W okresie tym był także członkiem Zarządu Głównego STL w Lublinie, pełniąc kolejno funkcję Wiceprezesa i Prezesa Stowarzyszenia. Po 1993 r. mianowany prezesem honorowym Stowarzyszenia Twórców Ludowych Oddziału Opolskiego. Był radnym gminy Gogolin i członkiem Wojewódzkiej Komisji Kultury w Opolu, dla której opracował „Raport o stanie kultury i sztuki ludowej Opolszczyzny”. Uczestniczył w Komisji Nagrody Młodych im. Stanisława Wyspiańskiego. Był organizatorem wielu imprez folklorystycznych, współtwórcą kursów dla nauczycieli pod nazwą „Kultura i sztuka ludowa Opolszczyzny”. Brał czynny udział w konkursach i przeglądach sztuki ludowej prezentując przede wszystkim opolskie „kroszonki”. Przez wiele lat uczestniczył w dorocznych konkursach „Wiosny krapkowickiej”, w konkursach na ludową twórczość Opolszczyzny w Opolu, a także w kiermaszach i targach sztuki ludowej w Krakowie, Kazimierzu Dolnym, Katowicach, Warszawie. Reprezentował sztukę ludową Opolszczyzny na imprezach folklorystycznych za granicą.
Za swą działalność i zasługi dla kultury ludowej Śląska Opolskiego J. Lipka został uhonorowany wieloma odznaczeniami, najważniejsze z nich to: Zasłużonemu Opolszczyźnie (1974 r.), Zasłużony Działacz Kultury (1978 r.), Nagroda Artystyczna im. Jana Pocka (1982 r.), Złoty Krzyż Zasługi (1983 r.), Za zasługi dla Cepelii (1987 r.), Nagroda Artystyczna Ministra Kultury i Sztuki II stopnia ( 1987 r.), Nagroda Wojewódzka I stopnia za całokształt twórczości (1988 r.). W 2005 roku wydał książkę pt. "O jajku prawie wszystko, czyli o wielkim dziele sztuki na małej skorupce”.
Jerzy Lipka zmarł 8 grudnia 2011 roku.
/red.T.D./ Marian Pokropek/
Laureaci Nagrody 1989
- Bazyli Albiczuk
- Julian Brzozowski
- Janina Buraczyk
- Stanisława Dąbrowska
- Zuzanna Gwarek
- Stanisław Korpa
- Władysław Baranowski
- Jan Hołubowski
- Maria Orlik i Władysław Orlik
- Jan Kacwin
- Zespół Pieśni i Tańca „Poiana” z Piławy Dolnej
- Zespól Śpiewaczy „Pogranicze” z Szypliszk
- Jerzy Lipka
- Janina Marcinkowa
- Piotr Świerc
- Zespół Pieśni i Tańca „Nasz Balet” z Argentyny
- Zespół Pieśni i Tańca „Krakowiacy” z Reims (Francja)
- Zespół Pieśni i Tańca Towarzystwa „Kultura i Tradycja” z Curcelles les Lens (Francja)
- Zespól Tańca „Echo z Polski” z Toledo (USA)
- Danuta Collin
- Helena Śliwka
- Jadwiga Hirt