Mateusz Startek
Year:
1976
Category:
Category I. Plastic arts, ornamentation, handicraft and folk crafts, music and dance folklore
Field of activity:
Potter
Region:
Lubelskie, powiat janowski, Lążek Ordynacki
Urodził się w 1912 r. w Łążku Ordynackim (d. pow. Janów Lubelski) i tam mieszkał przez całe życie. Pochodził ze znanej rodziny garncarskiej. Garncarzem był jego ojciec Adam (1870-1947), garncarstwem zajmowała się jego babka Ewa Bieńko. Mateusz od dziecka pracował przy kole garncarskim, przepracował w tym zawodzie 65 lat. W wyrobie naczyń glinianych osiągnął najwyższe umiejętności, biegłość techniczną i wysoki poziom artystyczny. Wyrabiał różnej wielkości garnki, misy, talerze, dzbany, flakony, dwojaki, solniczki itp. Przed II wojną światową wyroby M. Startka za pośrednictwem handlarzy trafiały na targi w całej południowo-wschodniej Polski. Znane były we Lwowie, docierały też do Warszawy. Po II wojnie światowej M. Startek związał się ze Spółdzielnią Cepeliowską w Leżajsku (od 1950 r.), za której pośrednictwem jego wyroby trafiły na rynek krajowy i zagraniczny.
Ceramika M. Startka wyróżnia się pięknym kształtem i bogatym zdobnictwem. Półmajolikowe naczynia zdobione są różnorodnymi ornamentami geometryczno-roślinnymi z często występującym motywem stylizowanych ptaków, które stały się niemal znakiem firmowym warsztatu. W zdobnictwie malarskim pomagały siostra Łucja i bratowa Waleria. Od wystawy w Kraśniku w 1950 r. M. Startek uczestniczył niemal we wszystkich konkursach i wystawach sztuki ludowej zarówno regionalnych jak i ogólnopolskich zdobywając zawsze nagrody i wyróżnienia. Miał kilka wystaw indywidualnych w woj. lubelskim, a później w woj. tarnobrzeskim. W ogólnopolskim konkursie na ceramikę ludową (Toruń 1978) zdobywa II nagrodę. Za całokształt twórczości w 1969 r. otrzymał Złoty Krzyż Zasługi, a w 1976 r. nagrodę im. O. Kolberga. Ma kilkanaście innych odznaczeń, medali, dyplomów. Od 1954 r. prace M. Startka pokazywane były na wystawach polskiej sztuki ludowej za granicą: Rzym, Londyn, Genewa, Tuluza, Moskwa i in. Prace W zbiorach muzeów: Lublin, Kraków, Rzeszów, Warszawa, Toruń, Łódź, Kolbuszowa, Zamość, Sandomierz i in., także w izbie regionalnej Domu Kultury w Janowie Lub. O twórczości M. Startka pisano w wielu artykułach, a ośrodek garncarski w Łążku Ordynackim, w którym garncarz był twórcą najznakomitszym doczekał się monografii książkowej Ewy Fryś-Pietraszkowej, ,,Ośrodek garncarski w Lążku Ordynackim”, Wrocław 1973 r.
Mateusz Startek zmarł w 1992 roku.
Marian Pokropek
Laureaci Nagrody 1976
- Zofia i Stanisław Chrząstowscy
- Aleksandra Czelusta
- Olimpia Jaroszewicz
- Jan Kawulok
- Władysław Kirstein
- Czesława Konopka
- dr Franciszek Kotula
- Wincenty Krajewski
- Józef Lurka
- Aleksander Oleszczuk
- Ewelina Pęksowa
- dr Kazimierz Pietkiewicz
- Józefa Siwek
- Mateusz Startek
- Jerzy Witek
- prof. Maria Znamierowska-Prüfferowa
- Kapela Braci Bździuchów z Zamojszczyzny
- Zespół Pieśni i Tańca im. "Klimka Bachledy" z Zakopanego i jego kierownik Józef Pitoń
- Zespół Pieśni i Tańca „Koronka” z Bobowej
- Zespół Pieśni i Tańca „Trzy pokolenia” z Podlasia
- Zofia Pokusa
- Maria Siwula
- Zespół Taneczny „Krakowiak” z Bostonu (USA)
- Zespół Tańców Ludowych „Janosik” z Filadelfii (USA)
- Zespól Taneczny „UNIÃO JUVENTUS" z Kurytyby