Ewelina Pęksowa urodziła się 18 X 1923 r. w Zakopanem i tamże mieszkała. Pochodziła ze starych rodów góralskich. Jej ojciec Stanisław Zubek był znanym wytwórcą nart, zajmował się stylowym meblarstwem i snycerstwem. Ewelina po ukończeniu gimnazjum ogólnokształcącego pozostała w domu rodzimym  pomagała ojcu w pracowni stolarskiej. Tu zapoznała się z obróbką drewna, a następnie zajęła się rzeźbą, snycerstwem, intarsją i inkrustowaniem. Nie stroniła od zajęć kobiecych, była uzdolnioną hafciarką i koronkarką. Interesowała się malarstwem.

W 1944 r. wyszła za mąż za Władysława Pęksę, magistra prawa. E. Pęksowa dopiero w 1966 r. zdecydowała się zaprezentować swoje prace na wystawie sztuki ludowej i pamiątkarskiej zorganizowanej przez Związek Podhalan w Zakopanem. Były to rzeźby i intarsje w drewnie. Malarstwo na szkle pojawia się dwa lata później na wystawie pokonkursowej w Muzeum Tatrzańskim w Zakopanem. Od tego czasu, tej dziedzinie twórczości pozostawała wierną odnosząc z każdym rokiem coraz większe sukcesy. A pierwszym były aż trzy nagrody przyznawane w konkursie „Polska szopka ludowa” (Warszawa 1971 r.). Twórczość artystki prezentowano na ponad 300 wystawach. Wyrazem dużego zainteresowania jej twórczością było około 50 wystaw indywidualnych krajowych i zagranicznych, m.in. Zakopane: 1972, 1974, 1976, 1986 - ,,20 lat malowania na szkle Eweliny Pęksowej”, Kraków: 1972, 1974, 1986, Warszawa: 1973, 1975, 1977, 1979, Toruń: 1980, Rabka: 1987, Lublin: 1971, a za granicą w Szwecji, Anglii, Berlinie Zachodnim, RFN Niemczech, Szwajcarii, Bułgarii, Austrii. Wielokrotnie nagradzana (w rejestrze zdobywców I miejsca w konkursach na malarstwo na szkle nazwisko E. Pęksowej pojawia się 10-krotnie). Po 1980 r. ograniczyła swój udział w konkursach, zwiększyła się natomiast ilość wystaw. Otrzymała wiele odznaczeń, medali i dyplomów. Brała czynny udział w pracach społecznych. Była członkiem STL i Związku Podhalan, od 1976 r. posiadała uprawnienia plastyka-artysty. Na szczególną uwagę zasługuje jej dom-muzeum, w którym zgromadziła dorobek swej twórczości,  udostępniany obecnie zwiedzającym.

O twórczości E. Pęksowej pisano w wielu artykułach i szkicach. Warto zacytować wypowiedź Aleksandra Jackowskiego: ,,Na szkle zaczęła malować w 1968 r. Technikę tej gałęzi sztuki opanowała samodzielnie, a styl ludowy opanowała wykonując kopie zabytkowych obrazów z Muzeum Tatrzańskiego. Doskonale opanowała umiejętność operowania prymitywnym i uproszczonym rysunkiem dawnych ludowych mistrzów. Jej obrazy cechuje śmiałe zestawienie kolorów o bogatej gamie oraz różnorodna, oparta na nieskrępowanej inwencji interpretacja form tradycyjnych. Malowała zdecydowanymi pociągnięciami pędzla, świadomie nie przywiązuje wagi do wierności szczegółów anatomicznych budowy człowieka czy kształtów przedmiotów. Starała się wyrazić określone treści i idee przy pomocy syntetycznych znaków plastycznych. Najwięcej uwagi przywiązywała do opracowania efektów malarskich.

Twórczość tej artystki była ciągle świeża, odkrywcza i pełna fantazji. Obok tematów traktowanych poważnie E. Pęksowa z wrodzonym poczuciem humoru nadawała niektórym obrazom ton przekory i kazała patrzeć z przymrużeniem oka na sceny uważane powszechnie za bardzo serio. Właściwie tworzyła nieustannie trzy cykle, ciągle wzbogacając je o nowe pomysły postaci, scen, kompozycji i ornamentów dekorujących. Pierwszy, to cykl scen religijnych i postaci świętych. Obok ikonografii przejętej z obrazów znanych na Podtatrzu, spotykamy u E. Pęksowej ślady ludowego malarstwa rumuńskiego i słowackiego, ale dominują własne oryginalne rozwiązania. Drugi cykl _ zbójnicki - nawiązuje do legend i opowieści o dawnych harnasiach. Trzeci, o najbardziej różnorodnych formach obrazów, obejmuje szeroki zespół wątków tematycznych, który można by zatytułować "Moje Podhale i okolice, które lubię".

E. Pęksowa była laureatką nagród Ministra Kultury i Sztuki (1977, 1979 i 1983 r.) i Ministra Spraw Zagranicznych (1983 r.). W 1986 r. otrzymała odznaczenie „Zasłużony dla Kultury Narodowej”. W roku 2008 uhonorowana złotym medalem Zasłużony Kulturze Gloria Artis, rok później otrzymała Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski. Kikakrotnie zdobyła tytuł "Kobiety Roku".

Prace E. Pęksowej znajdują się w zbiorach muzealnych w kraju: Zakopane, Kraków, Warszawa, Toruń, Tarnów, Rabka, Jelenia Góra, Radom, Łódź, Nowy Sącz, oraz w zbiorach zagranicznych: Watykan, Szwajcaria, Niemcy, Włochy, Szwecja, Hiszpania, Rosja, Kanada, USA, Japonia. Jej twórczość udokumentowana jest katalogami i artykułami. Reprodukcje z jej obrazów trafiły do albumów, ilustrowanych pism, na pocztówki, na okładki książek.

Ewelina Pęksowa zmarła 13 czerwca 2015 roku.

/red. M.K./Marian Pokropek/

http://z-ne.pl/s,doc,21742,1,1441,ewelina_peksowa.html